ΠΛΑΚΑ

ΠΡΟΤΕΙΝΟΜΕΝΗ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ

ΤΖΑΜΙΑ

ΦΕΤΙΧΙΕ ΤΖΑΜΙ

Σύμφωνα με ερμηνεία της ιστορικής ονομασίας του, (Φετιχιέ = του Πορθητή της εκπορθήσεως), η ίδρυση του τεμένους συνδέθηκε από παλαιά με τον Μεχμέτ ή αλλιώς Μωάμεθ Β’ τον Πορθητή και τοποθετήθηκε χρονικά αμέσως μετά την κατάληψη της Αθήνας σε συνάρτηση και με την πρώτη επίσκεψη του σουλτάνου το 1458. Αρχικά υποστηρίχτηκε ότι το κτίριο αποτελεί μετασκευή κατά τον 15^ο αιώνα του βυζαντινού ναού της Παναγίας του Σταροπάζαρου που υπήρξε καθεδρικός ναός των Ορθοδόξων, επί Φραγκοκρατίας. Η θεωρία αυτή σύντομα εγκαταλείφθηκε για την γενική παραδοχή της αυτόνομης κατασκευής του κτιρίου. Ωστόσο πρόσφατες έρευνες απέδειξαν πράγματι την ύπαρξη ενός μετασκευασμένου χριστιανικού ναού στον ίδιο χώρο, σε συνδυασμό και με νεότερη μελέτη του σε αναχρονολόγησή του μνημείου στον 17^ο αιώνα, πιθανόν μεταξύ των ετών 1668-1670. Το τέμενος οικοδομήθηκε στον χώρο που εκτεινόταν το Πάνω Παζάρι και βρίσκεται στην θέση τρίκλιτης βασιλικής που εντοπίστηκε το 1964 και ερευνήθηκε αποσπασματικά σε τμήματα του βορείου κλίτους, της ανατολικής πλευράς και του νάρθηκα. Στη σύντομη δημοσίευση της ανασκαφής στον Αρχαιολογικό Δελτίον αναφέρεται η επισήμανση μετασκευής στη ΒΑ κόγχη και λείψανα ζωγραφικού διακόσμου με φυτικά θέματα σε λευκό βάθος στη ΝΔ γωνιά της, ενώ η βασιλική τοποθετείται χρονικά στην παλαιοχριστιανική περίοδο. Τελευταίες εργασίες καθαρισμού και αποχρωμάτωσης, οδήγησαν σε αναθεώρηση χρονολόγησης του ναού στου μεσοβυζαντινούς χρόνους. Ταυτόχρονα διαπιστώθηκε ότι τι κτίριο λειτούργησε κάποια στιγμή ως τέμενος, όπως προκύπτει από την μετατροπή σε μιχράμπ της αψίδας του ιερού βήματος.

                  Το στοιχείο αυτό ενισχύει την άποψη της κατασκευής του μνημείου μεταγενέστερα, στο β μισό του 17^ου αιώνα, όπως υποστηρίχθηκε σε σχετικά πρόσφατη μελέτη. Η ονομασία Φετιχιέ για το τέμενος θεωρείται ότι συνδέεται με την επιτυχή ολοκλήρωση των πολεμικών επιχειρήσεων στην Κρήτη και την κατάληψη της Αθήνας έπειτα από την βενετική κατοχή του 1687, δεν φαίνεται πιθανή καθώς το 1676 ορισμένοι μελετητές ήδη έχουν αναφέρει ότι πρόκειται για ένα κτίριο πλήρως ανακατασκευασμένο από τους Οθωμανούς.

            Στα χρόνια της πρώτης απελευθέρωσης της Αθήνας το τέμενος από την Δημογεροντία στη Φιλόμουσο Εταιρεία για την στέγαση σχολείου της αλληλοδιδαχτικής μεθόδου, το 1935, όταν με τις εργασίες αναστήλωσης που πραγματοποιήθηκε, το κτίριο απαλλάχθηκε από τις εξωτερικές προσθήκες του αποκτώντας την εικόνα που διατηρεί και έως σήμερα

Το τέμενος στεγάζεται με τέσσερα τεταρτοσφαίρια για την αντιστήριξη του κεντρικού τρούλου. Η τοιχοποιία του περιέχει κυρίως κεραμικά τεμάχια και πυκνή χρήση λαξευμένων λίθων και αρχαιότερου οικοδομικού υλικού. Όλοι οι τρούλοι καλύπτονται από κεραμίδια.

Εσωτερικά το κέντρο της αίθουσας ορίζουν τέσσερις κίονες, τα κιονόκρανα των οποίων φέρουν διακόσμηση από υδροχαρή φύλλα. Οι  κίονες στηρίζουν ημικυκλικά τόξα επί των οποίων φέρεται ο κεντρικό τρούλος, μέσω τεσσάρων σφαιρικών τριγώνων.

Σε δύο σημεία σώζεται εξίτηλη γραπτή διακόσμηση των πλαισίων, με φυτικά θέματα λευκού χρώματος σε ερυθρό και μπλε βάθος. Οι υπόλοιπες εσωτερικές επιφάνειες είναι σήμερα επιχρισμένες, με την εξαίρεση θολιτών που σχηματίζουν τόξα.

Από τον μιναρέ που φαίνεται ότι προϋπήρχε, διατηρείται η τετράγωνη βάση με τμήμα της εσωτερικής ελικοειδούς σκάλας, σε μικρή απόσταση από την ΝΔ γωνία του οικοδομήματος.

Το 1963 έγιναν διευθετήσεις στον περιβάλλοντα χώρο, καθώς και διαμορφώσεις εσωτερικά, προκειμένου το κτίριο να χρησιμοποιηθεί για την στέγαση αρχαιοτήτων. Έκτοτε στο μνημείο εκτελούνται βασικές εργασίες καθαρισμού και συντήρησης, χωρίς αλλαγή της χρήσης του.

Ηλιάνα Γιαννάκη

Οι Πλακατζήδες Του Μοναστηρακίου